ادبيات فارسي، يكي از دروس مهم و تاثيرگذار در موفقيت دانش آموزان در كنكور و آزمون هاي ورودي مدارس استعداد هاي درخشان است. اين درسِ عمومي با ضريب بالایی كه دارد، مي تواند نقاط ضعف ديگرِ دانش آموز را پوشش دهد و همچنين خود، نقطه ضعفي براي دانش آموزان به ويژه برتر ها باشد؛ از آنجا كه اين دانش آموزان وقت زيادي در مطالعه دروس اختصاصي صرف مي كنند و از دروس عمومي همچون ادبيات غافل مي شوند و اين غفلت ادبياتِ آنها را به پاشنه آشيل تبديل مي كند! كنكور هاي سراسري و آزمون هاي ورودي مدارس خاصِ سال هاي اخير نشان مي دهد، طراحان عالقه بيشتري به طرح سوالات مفهومي در ادبيات پيدا كرده اند. سوالاتي كه پاسخ دادن به آن ها نيازمند درك مفاهيم و موضوعات مطرح شده در كتب درسي ادبيات فارسي است. دانستن روش صحيح مطالعه ادبيات – در كنار ويژگي هاي فردي دانش آموز – مستلزم شناخت انواع سوالات درس ادبيات است. طراحان آزمون ها و كنكور هاي سراسري در طرح سوالات ادبيات همچون ساير طراحان اختيار عمل دارند تا هر سال سبك هاي جديدي از سوال را طرح نمايند اما با اين حال در سال هاي اخير رويه طراحان ثابت بوده. رويه اي كه از كنكور سراسري سرمشق گرفته و در آزمون ها نيز به كار گرفته مي شود. در اين رويه، سوالاتي از لغت و امال، تاريخ ادبيات، آرايه هاي ادبي، دستور زبان فارسي و قرابت معنايي طرح مي گردد. در ادامه به هر يك از انواع سوالات و نحوه مطالعه مناسب جهت پاسخگويي به آن ها مي پردازيم :

 1- لغت و املا : پيش از اين سوالات معني لغات از ارزش كمتري برخوردار بود و املا نيز به كلاس هاي درس محدود مي شد اما در سال هاي اخير اين مبحث نقش پر رنگي داشته است به نحوي كه شش سوال از بيست و پنج سوال كنكور را شامل مي گردد. اولين گام براي تسلط بر لغت و املا و پاسخگويي به سوالات اين مبحث، تسلط بر واژه نامه كتاب درسي است. لغاتِ لغت نامه به همراه معني دقيق آن ها بايد فراگرفته شود. پس از آن نوبت به لغات خارج از محدوده كتاب درسي مي رسد. هر چند در سال هاي اخير تعداد بسيار كمي از لغات خارج از كتاب درسي و لغت نامه طرح شده اما بي شك تسلط هر چه بيش تر بر واژگان، موجب سهولت در پاسخگويي به اين سوالات مي شود. براي پاسخ گويي به سوالات املا نيز كافي است دانش آموز بر متون كتاب درسي و لغاتِ لغت نامه تسلط يابد. پيشنهاد مي گردد براي اشراف هر چه بيش تر بر واژگان، هر شب لغت ها به همراه معني مرور گردد. به طوريكه يك بار لغات خوانده شود و معاني پوشيده گردد و ديگر بار با خواندن معاني، لغات تشخيص داده شود. بي شك تست كار كردن در مبحث لغت و املا از كتاب هاي كمك درسي و تست و به ويژه كتاب هاي موضوعي در تسلط بر اين مبحث تاثير فراواني مي گذارد.

 2- تاريخ ادبيات : پيش از اين در تست هاي كنكور سراسري نظام قديم تعداد سه تست از تاريخ ادبيات طرح مي گرديد اما با تغيير نظام اين تعداد به يك عدد كاهش يافت. بايد در نظر داشت كه وجود يك تست از اين مبحث در كنكور و احتمال ساير آزمون ها به معني بي اهميتي آن نيست و نبايد اين مبحث را كنار گذاشت. نحوه طرح تست تاريخ ادبيات در كنكور سراسري و مقطع متوسطه دوم تفاوت زيادي با نحوه آن در مقطع متوسطه اول ندارد و عمدتا از دانش آموز صاحب اثر يا اثر شاعر و نويسنده را مي خواهد. در كنكور 99 شيوه اي جديد از سوالات تاريخ ادبيات مطرح شد كه برخالف تست هاي قبلي اينبار ابيات جايگزين آثار گرديدند. براي پاسخگويي سوال يا سوالات تاريخ ادبيات آزمون ها، تسلط بر آثار و صاحبان – و در مقطع متوسطه اول قرون زندگي يا شرحي مختصر از زندگي – كافيست و مي توان از كتاب هاي كمك درسي موضوعي تاريخ ادبيات نيز استفاده نمود.

3- آرايه هاي ادبي : آرايه هاي ادبي از چالش برانگيز ترين سوالات ادبيات فارسي در مقاطع متوسطه اول و دوم محسوب مي شوند. براي پاسخگويي به اين سوالات ابتدا بايد آرايه ها را شناخت. شناختي كه نيازمند مطالعه متن قلمرو ادبي و دانش ادبي كتاب درسي است. عالوه بر آن خواندن مثال هاي متعدد از هر آرايه كه در درسنامه هاي كتب كمك درسي نيز موجود است توصيه مي گردد. اما آنچه بيش از هر چيز در پاسخگويي سوالات آرايه ها نياز است تمرين بسيار و آمادگي براي پاسخگويي به هر تيپ سوال قابل طرح است. توصيه مي شود قسمتي از برنامه درسي روزانه به پاسخگويي به تست هاي آرايه هاي ادبي كتاب هاي موضوعي اختصاص يابد. در اين كتب تكنيك هايي نيز براي پاسخگويي به سوالات تركيبي آرايه هاي ادبي مطرح شده است كه دانستن آن ها موجب سهولت در پاسخگويي به سوالات مي شود.

4- دستور زبان فارسي : دستور زبان فارسي، فرمولي ترين بخش ادبيات فارسي است به طوريكه براي پاسخگويي به اين سوالات بايد يك رياضي دان باشيد !! برخلاف ظاهر دشوار و تصور دانش آموزان بر دشواري سوالات دستور زبان فارسي، اين مبحث يكي از آسان ترين مباحث در كنكور و آزمون هاي ورودي مدارس است. كافي است با تمرين و تكرار، دانش آموز بر مباحث زباني مسلط شود. براي پاسخگويي به سوالات دستور الزم نيست همچون آرايه هاي ادبي هر شب مطالعه نمود يا تست كار كرد اما استمرار در تمرين در اين مبحث نيز از اهميت بسياري برخوردار است.

5- قرابت معنايي : قرابت معنايي كه به غول ادبيات نيز شهرت يافته است مهم ترين ، چالش برانگيز ترين ، دشوار ترين و شيرين ترين مبحث ادبيات است. مبحثي كه مستقيما با درك و دريافت و فهم مفاهيم اشعار رابطه دارد. براي تسلط در اين مبحث در گام اول بايد مفاهيم تك تك ابيات كتاب درسي را بررسي كرد و در گام دوم به جستجوي اشعار و يا متوني با مضامين مشابه گشت ! هر چند نمي توان ابيات تست هاي قرابت معنايي را در جايي خاص پيدا نمود و يا حفظ كرد ! اما اين كار كمك بزرگي به دانش آموز براي تقويت فهم ادبي مي نمايد. مهم ترين گام يعني گام سوم در مطالعه قرابت معنايي تست هايي است كه بايد هر شب هر چند به تعداد كم دانش آموز را درگير كند، تست هايي كه توسط يكي از مولفان كتب كمك درسي ادبيات به نون شب تشبيه شده و حتي اهميتي بيش تر از نون شب دارد !!!